El Parmak Kemiği (Falanks) Kırıkları
El parmak yaralanmaları iskelet sisteminin en sık oluşan yaralanmalarıdır. Önemli bölümü basit ve kendiliğinden iyileşebilen yaralanmalar şeklindedir. El parmak kırıkları da benzer şekilde her grubunda en sık görülen kırıklardandır. Ellerimizde başparmakta ikişer diğer parmaklarda üçer adet parmak kemiği, falanks, bulunur. Günlük yaşam, işlerimiz ve birçok spor aktivitesinde yoğun kullanılan el parmaklarında dolaylı (indirekt) veya doğrudan (direkt) kuvvetlerle kırıklar oluşabilir. İndirekt güçler daha çok falanksların uç bölümlerine yakın kırıklar oluştururken doğrudan yaralanmalar sıklıkla kemiğin orta bölümünde kırıklara yol açar.
Şekil 1 El kemikleri. Yeşil renkli olan parmak kemikleri (falankslar)
Falanks Kırıklarının Tanısı Nasıl Konur?
Yaralanmaya neden olan olayın anlaşılması, klinik muayene ve radyolojik yöntemler kullanılarak falanks kırıklarının tanısı konulabilir. Muayenede ciltte açıklığın olup olmadığı, şekil bozukluğunun var olup olmadığı, özellikle varsa kısalma ve açılanma miktarının klinik değerlendirilmesi önemli bilgiler verir. El yaralanmalarının tümünde hareketi sağlayan tendonların sağlamlığı kontrol edilmelidir. Çocuklarda ve bir kısım erişkin falanks kırıklarının tanı ve izleminde düz grafilere ek olarak zaman zaman ultrasonografi ve eklem etkilenmesi olan kıırklarda bilgisayarlı tomografiden faydalanılabilir.
Şekil 2 2. parmak proksimal falanks kırığı kırmızı ok ile işaretli
Falanks Kırıkları Nasıl Tedavi Edilir?
Çoğu el parmak kemiği kırıkları, falanks kırıkları, büyük bir müdahale gerektirmeden ve fazla işlevsel ard etki bırakmadan iyileştirilebilirler. Eklemde uyumsuzluk ve kararsızlık, instabilite, oluşturmayan küçük kopma kırıkları, fazla yer değiştirmemiş kırıklar 2-3 haftalık uygun hareketsizleştirme, sabitleme, sonrası nazik günlük aktiviteye dönüş planı ile iyileşirler. Bunun tersine eklemde uyumsuzluk ve kararsızlık yapan kırıklar, kabul edilebilecek sınırlardan fazla yer değiştirmiş ve açılanmış, özellikle kısalık oluşturmuş kırıklar düzeltilmelidir. Basit parmak anestezisi ile düzeltilip tespit edilemeyen kırıklarda cerrahi işlemler gerekli olabilir. Cerrahi işlemlerde düzeltme sonrası falanks kırıkları teller, vidalar veya plak vidalar ile tutturulabilir. Falanks kırıklarının bir bölümünde özel tekniklerle tel ve lastiklarden oluşan sistemler yapılarak harekete izin verebilen tedaviler uygulanabilir.
Falanks Kırıklarının Tedavisi Sonrası Komplikasyonlar Neler Olabilir?
Ameliyat edilsin edilmesin falanks kırık tedavisi sonrası hareket kısıtlılığı, tendon yapışıklıkları, eklemlerde şişlikler, yanlış kaynama veya kaynamama gibi komplikasyonlar görülebilir. Komplikasyonların büyük bölümü kontrollü hareketlerin mümkün olan en erken zamanda başlanması ile azlatılabilir.